1. Biến đổi khí hậu và môi trường

Một phát hiện gây ngạc nhiên lớn khi các nhà khoa học quan sát thấy tốc độ tan băng biển mùa hè ở Bắc Cực chậm lại đáng kể trong hai thập kỷ qua, trái ngược với xu thế suy giảm liên tục trước đó. Nguyên nhân được cho là do dao động của các hệ hải lưu Đại Tây Dương và Thái Bình Dương, tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo đây chỉ là hiện tượng tạm thời và xu hướng tan băng nhanh sẽ sớm trở lại [1]. Ngoài ra, ngày 5/8/2025 đã được ghi nhận là một trong những ngày ngắn nhất trong lịch sử hiện đại, khi Trái Đất quay nhanh hơn bình thường, khiến thời gian trong ngày giảm đi khoảng 1,34 mili-giây. Sự kiện này phản ánh sự phức tạp trong vận động của lõi Trái Đất và khí quyển, đồng thời nhấn mạnh đến tác động tiềm tàng đối với các hệ thống định vị và đồng hồ nguyên tử [2].

2. Sinh học và sinh thái học

Trong lĩnh vực thực vật học, một nghiên cứu đăng trên tạp chí Science đã làm sáng tỏ nguồn gốc tiến hóa của khoai tây: khả năng hình thành củ khoai tây được cho là bắt nguồn từ một sự kiện lai giống cách đây khoảng 9 triệu năm. Phát hiện này không chỉ giải thích sự đa dạng của họ Cà (Solanaceae) mà còn mở ra hướng mới trong cải thiện năng suất nông nghiệp [3]. Cũng trong tháng này, tạp chí Nature công bố kết quả cho thấy giống cà phê “liberica” thực chất không phải là một loài độc lập, mà là sự kết hợp của ba loài khác nhau. Nghiên cứu này giúp giới khoa học hiểu rõ hơn về sự đa dạng di truyền và tiềm năng ứng dụng trong ngành công nghiệp cà phê [4].

3. Thiên văn học và vật lý vũ trụ

Quan sát sao chổi 12P/Pons-Brooks – thường được gọi là “sao chổi ác quỷ” – đã mang lại bằng chứng mới về nguồn gốc của nước trên Trái Đất. Các nhà khoa học phát hiện thành phần hydro trong nước của sao chổi này tương đồng với nước biển trên Trái Đất, củng cố giả thuyết rằng các sao chổi có thể đã mang nước đến hành tinh của chúng ta trong buổi bình minh của hệ Mặt Trời [5]. Đêm 12/8/2025, mưa sao băng Perseid đạt cực đại với mật độ lên tới 150 vệt sao băng mỗi giờ, trở thành một trong những sự kiện thiên văn ngoạn mục nhất năm [6]. Song song với đó, Nga đã phóng thành công vệ tinh sinh học Bion-M No. 2 mang theo chuột, ruồi giấm và mẫu bụi mô phỏng Mặt Trăng. Nhiệm vụ này nhằm khảo sát tác động của vi trọng lực và bức xạ vũ trụ lên sinh vật sống, phục vụ cho các sứ mệnh không gian dài hạn [7].

4. Công nghệ và trí tuệ nhân tạo

Trí tuệ nhân tạo tiếp tục chứng minh vai trò then chốt trong nghiên cứu khoa học. Một công bố trên tạp chí Naturecho thấy, AI đã được ứng dụng để mô phỏng cấu trúc “bộ não lượng tử”, mở đường cho việc phát triển máy tính lượng tử thế hệ mới với khả năng xử lý siêu việt [8]. Tuy nhiên, song song với những tiến bộ, tạp chí Science cảnh báo về sự gia tăng của các văn bản do AI tạo ra trong xuất bản học thuật. Theo thống kê, khoảng 20% các bài báo trong lĩnh vực khoa học máy tính hiện có chứa ít nhất một câu do AI viết, đặt ra những thách thức mới về kiểm duyệt và minh bạch khoa học [3].

5. Y sinh và sức khỏe

Một dấu mốc y học nổi bật trong tháng là ca điều trị thành công một trẻ sơ sinh mắc rối loạn chuyển hóa hiếm gặp bằng công nghệ chỉnh sửa gen CRISPR. Đây là trường hợp đầu tiên được ghi nhận, mở ra triển vọng to lớn cho y học chính xác và điều trị bệnh di truyền [9]. Trong lĩnh vực y tế môi trường, nhóm nghiên cứu tại Đại học Adelaide đã phát triển một quá trình sử dụng ánh sáng mặt trời để phân hủy các hợp chất PFAS (“hóa chất vĩnh cửu”) thành fluoride – một sản phẩm vô hại và còn có thể tái sử dụng. Phát hiện này được công bố trên tạp chí Small, mang lại giải pháp khả thi trong xử lý ô nhiễm môi trường tồn lưu lâu dài [10].

6. Bối cảnh toàn cầu và văn hóa khoa học

Ngày 23/8, hơn 14,8 triệu học sinh tại bang Uttar Pradesh, Ấn Độ đã tham gia “Ngày Không gian quốc gia”, một sự kiện quy mô lớn nhằm truyền cảm hứng khoa học vũ trụ cho thế hệ trẻ [11]. Cùng thời điểm, lễ hội Beaker Street Festival tại Hobart (Australia) tổ chức chương trình đặc biệt mang tên Hobartica, kết hợp khoa học và nghệ thuật về Nam Cực, đồng thời kỷ niệm 50 năm phụ nữ tham gia các chuyến thám hiểm địa cực [12].

Tháng 8/2025 phác họa một bức tranh đa chiều về khoa học tự nhiên: từ những hiểu biết sâu sắc hơn về tiến hóa thực vật và nguồn gốc nước trên Trái Đất, cho đến những dấu mốc y học mang tính lịch sử với công nghệ CRISPR. Trong khi trí tuệ nhân tạo mở rộng biên giới khoa học, thì các hiện tượng khí hậu bất thường lại nhắc nhở nhân loại về những thách thức toàn cầu. Bên cạnh đó, các hoạt động văn hóa – giáo dục khoa học cho thấy nỗ lực lan tỏa tri thức không chỉ trong phòng thí nghiệm mà còn trong toàn xã hội. Những diễn biến này khẳng định rằng khoa học ngày nay vừa là công cụ khám phá thế giới, vừa là phương tiện kiến tạo tương lai.

Tài liệu tham khảo

[1] https://www.theguardian.com/environment/2025/aug/20/slowdown-in-melting-of-arctic-sea-ice-surprises-scientists

[2] https://timesofindia.indiatimes.com/science/august-5-could-be-the-shortest-day-ever-shorter-than-24-hours-know-why/articleshow/123115081.cms

[3] https://boomers-daily.com/2025/08/07/science-magazine-august-8-2025-preview/

[4] https://www.nature.com/nature/volumes/644/issues/8077

[5] https://timesofindia.indiatimes.com/science/cosmic-origin-did-comets-play-a-role-in-shaping-earth-nasa-discovers-hydrogen-on-devil-comet-formed-water/articleshow/123479648.cms.

[6] https://www.thesun.co.uk/tech/36251972/best-meteor-shower-2025-shooting-stars/

[7] https://timesofindia.indiatimes.com/science/russias-bion-m-no-2-mission-launched-75-mice-1500-fruit-flies-and-lunar-dust-to-space-heres-why/articleshow/123431201.cms

[8] https://www.nature.com/subjects/machine-learning/nature

[9] https://www.nature.com/articles/d41586-025-02578-8.

[10] https://www.adelaide.edu.au/newsroom/news/list/2025/08/08/new-process-turns-pfas-pollutant-into-fluoride.

[11] https://www.indiatimes.com/trending/national-space-day-148-million-students-in-132-lakh-schools-explore-the-wonders-of-space-in-uttar-pradesh-667680.html

[12] https://www.beakerstreet.com.au/festival/